In 2015 werd ons een aanbod  gedaan  om het Dalemansbos te kopen. We waren meteen enthousiast, want dit bos is toch een onvervangbaar groen deel in het hart van Zemst. Bovendien waren ook de hoogstamboomgaarden in de onmiddellijke omgeving klaar om van eigenaar te veranderen en de totaliteit van de twee vormt een onlosmakelijk groen geheel in het landschap. Vandaar dat het project nogal omvangrijk werd:  in totaal zo’n 45 ha die wij zouden kunnen vrijwaren en herstellen. Te mooi om waar te zijn! En toch…

Met de zittende pachters moest een overeenkomst gevonden worden die voor iedereen aanvaardbaar is. Die besprekingen hebben enige tijd in beslag genomen, maar uiteindelijk zijn we er geraakt. De huidige gebruikers worden mee ingeschakeld en de omvorming naar natuurvriendelijk beheer gebeurt geleidelijk. Zo wordt het project Wormelaar een meerjarenplan, waar alle betrokkenen beter van worden.

Een beetje geschiedenis

Het bos zelf, Dalemansbos of bos van De Don, is zo’n 24 ha groot. De oppervlakte en zelfs de locatie waren aan veel wijzigingen onderhevig in de loop van de geschiedenis.  In de 19e eeuw werd het aangekocht door  Martial Deudon d'Heysbroeck uit Muizen (vandaar de naam ‘De Don’), die aan het geheel het huidige uitzicht gaf. Er werden bomen aangeplant, waaronder ook een aantal siersoorten en de vijver kreeg zijn definitieve vorm. Een eendenkooi is tot vandaag de aanwijzing van het doel van de inrichting, een jachtgebied voor de familie.

Ondertussen is het bos enkele eeuwen oud en de aanwezige bomen getuigen met waardigheid van hun leeftijd. De Molenbeek en de Kleempoelbeek hebben hun brongebied  in het bos en het snel stromende water is er nog glashelder.

In de omgeving werden door Deudon hoogstamfruitbomen aangeplant in enkele weiden, maar ook enkele Italiaanse populieren kregen er een plaats. De fruitbomen kregen in de loop van de jaren een aanzienlijke hoogte en omvang. Sommige perelaars hebben een stamomtrek van meer dan een meter, maar zijn verder niet meer verzorgd.  Een aantal ervan zijn ondertussen verdwenen en wat nog rest vormt een goede broed- en schuilplaats voor allerhande dieren.

Het gebied Wormelaar

Dat wij in deze omgeving al enkele weiden beheren zegt natuurlijk al dat het belangrijk is. De grote pimpernel komt hier voor op meerdere plaatsen, met als centrum een heel mooi ‘pimpernelweitje’, zij het dat dit laatste niet in ons beheer is. Bovendien vonden wij tijdens ons onderzoek al enkele jaren kamsalamander in een vijver. Mogelijk wordt  ook deze soort aangetroffen in de vijver binnen het bosgedeelte, maar dat moet nog nagegaan worden.

In het bos troffen wij al slanke sleutelbloem, maar ongetwijfeld sieren nog andere voorjaarsbloeiers de bodem.

Het geheel van deze natuurwaarden maakt het gebied meer dan waardevol, maar Singelweg en Nayakker  zijn ook voor wandelaars zeer aantrekkelijk en ook hieraan zullen wij de nodige aandacht besteden.

En wat nu?

In onze euforie om deze prachtige aankoop vergeten wij toch niet dat hier veel werk zal tegenover staan. In eerste instantie moet een beheerplan opgemaakt worden voor het geheel, maar dat kan niet zonder een grondige kennis ervan. Dat betekent concreet heel veel studiewerk de volgende maanden, want tot nu toe was het bos voor het publiek en dus ook voor ons niet toegankelijk. Met de verkregen resultaten kunnen wij dan uitmaken welke delen ecologisch waardevol, mogelijk kwetsbaar zijn, en waar wandelaars kunnen genieten van de unieke omgeving.

De boomgaarden zullen in de loop van de volgende jaren ook een opknapbeurt krijgen, maar ook hier is studie en overleg belangrijk als start.

Het is alvast onze bedoeling om de ecologische waarde van Wormelaar te behouden en te versterken, maar in evenwicht met  natuurbeleving, zodat beide maximaal kunnen uitgebouwd worden.

En uiteindelijk is er ook de enorme kostprijs, die ons toch niet kon afschrikken, maar waar we toch ook veel  energie zullen moeten spenderen in het aflossen van onze schuld. Hopelijk vinden we veel enthousiaste mensen  die ons ook hierbij willen steunen.

De pimpernelweilandjes van Wormelaar bestaan eigenlijk uit vier verschillende weilandjes, waarvan twee eigendom van Natuurpunt zijn en twee eigendom van de Gemeente Zemst, maar aan Natuurpunt in beheer gegeven zijn.

Door een aangepast beheer trachten wij deze weiden om te vormen tot botanisch waardevolle graslanden. De begindatum van deze omvorming, evenals als de uitgangssituatie bij de aanvang van het beheer, was voor elk van deze percelen erg verschillend zodat deze graslanden zich momenteel in ander ontwikkelingsstadia bevinden.

Wormelaar I, aangekocht in 1999, is botanisch het verst geëvolueerd. Op het ogenblik van aankoop fungeerde het als paardenweide. Door vroeg maaien in het voorjaar en nabegrazing in het najaar werden de hoogproductieve grassen teruggedrongen en ontwikkelde deze weide zich tot een prachtig grasland met knoopkruid, margriet, vogelwikke en rode klaver. Op de vochtigste plaatsen treffen we echte koekoeksbloem en pinksterbloem aan.

Als je goed kijkt zie je dat er ongeveer halverwege de weide een denkbeeldige scheidingslijn loopt. De flora links ervan, tot tegen de bosrand, is veel gevarieerder dan de plantengroei langs de rechterkant, tot tegen de veldweg. Dat komt omdat dit linker deel van het perceel altijd weiland geweest is, terwijl het rechtse deel ooit als akker gebruikt werd, vooraleer weer ingezaaid te worden om als paardenweide te dienen.

Wormelaar II is de naam van de weide die we in 2003 aangekochten eveneens tegen de bosrand gelegen, maar verderop de veldweg in. Het is het meest vochtige perceel en misschien wel het meest belovende. Op de Ferrariskaarten staat het al als nat weiland ingekleurd.Tegen alle gezond verstand in werd het een aantal jaren geleden omgeploegd in een vergeefse poging er maïs op te telen.

Toen wij het in 2003 kochten was het overwoekerd door bramen en troffen we er vooral veel opslag van els en wilg aan. De talrijke pitruspollen - leuk voor de muizen- bevestigden de bodemverstoring. Dankzij de hulp en het zweet van veel vrijwillige handen werd heel wat opslag verwijderd. Een deel van de elzen langsheen de bosrand bleef staan om een meer natuurlijke overgang met het Dalemansbos te vormen. Dit wordt een hakhoutperceel.

De rest van de weide wordt nu twee maal per jaar gehooid. De braam- en wilgenopslag werd al stevig terug gedrongen en dit jaar werden al 46 verschillende kruiden en grassen geïnventariseerd. Waaronder echte koekoeksbloem, margriet en grote pimpernel.

Wormelaar III en IV zijn twee kleine graslanden aan de straatkant, die we proberen om te vormen tot volwaardige pimpernelgraslanden.Ook hier volgen we een regime van vroeg maaien en kort nabegrazen. Deze weiden zijn vrij voedselrijk en worden nog gedomineerd door grassen. Maar langzaam verschijnen ook al een aantal schermbloemen en andere kruiden. Op één ervan stonden tot onze blijde verrassing al een paar pimpernelplanten.

Els Weyns was als conservator van het eerste uur, heel erg begaan met het reilen en zeilen in Wormelaar. Na haar overlijden in november 2010, nam Tom Van Doren de fakkel van haar over.